Siyonizm, Yahudi halkının kendi ulusal devletini kurma amacını güden bir hareket olarak 19. yüzyılın sonlarına doğru şekillenmiştir. Theodor Herzl’in 1896 tarihli Der Judenstaat adlı eserinde, Yahudi halkının tarihsel bağları ve dini inançları üzerine kurulu bir devlet fikri ortaya konmuştur. Herzl, Avrupa’daki Yahudi karşıtı hareketlerin (antisemitizm) artan etkisiyle, Yahudi halkının bir arada güven içinde yaşayabileceği bir toprak parçasına ihtiyacı olduğunu savunmuştur (Herzl, 1896). Bu hareket, kısa süre içinde Filistin’de bir Yahudi devleti kurma amacına yönelmiş ve 20. yüzyılda birçok uluslararası gelişmeyle hız kazanmıştır.
Siyonizmin Tarihi Kökenleri
Siyonizm, Yahudi halkının ulusal devlet kurma ideali, esasen Avrupa’daki gettolarda yaşayan Yahudi halkının karşılaştığı zorluklara yanıt olarak ortaya çıkmıştır. Yahudilerin Avrupa’daki izolasyonu ve sosyal dışlanması, Siyonist hareketin temellerinin atılmasında etkili olmuştur. Herzl’in çabalarıyla birlikte, Siyonizm’in ilk kurumsal adımları atılmıştır. Basel Kongresi’nde (1897), Herzl’in öncülüğünde Siyonizm resmiyet kazanmış ve Filistin topraklarında bir Yahudi yurdu kurulması hedeflenmiştir (Shlaim, 2000).
Siyonizmin Uluslararası İlişkilerdeki Yeri
Siyonizm’in uluslararası ilişkilerdeki en belirgin yansıması, Birleşik Krallık’ın 1917’de yayımladığı Balfour Deklarasyonu ile başlar. İngiltere, Yahudi halkının Filistin’de bir ulusal yurt kurmasını desteklemiştir. Bu belge, Siyonizm’in uluslararası diplomasi üzerindeki etkisinin bir göstergesi olmuş, ancak aynı zamanda Filistin’deki Arap nüfusu ile büyük bir çatışma yaratmıştır (Bickerton ve Klausner, 2016). 1947 yılında Birleşmiş Milletler’in Filistin’i Yahudi ve Arap devletlerine ayırmayı öneren çözüm planı, dünya çapında geniş yankılar uyandırmış, ancak bu plan Arap ülkelerinin sert karşıtlığıyla karşılaşmıştır.
İsrail Devleti’nin Kuruluşu ve Sonraki Süreç
İsrail Devleti’nin 1948’de kurulması, Siyonizm’in başarısını simgeleyen tarihi bir olay olmuştur. Ancak bu durum, Arap dünyasıyla yeni bir savaşın patlak vermesine neden olmuş ve Filistin’deki Arap halkı için büyük bir felaket haline gelmiştir. Savaş, İsrail’in bağımsızlığını sağlamasıyla sonuçlanmış, ancak aynı zamanda Arap-İsrail çatışmalarının başlangıcını da işaret etmiştir (Morris, 2001). İsrail’in kuruluşu sonrası, Arap ülkelerinin İsrail’e karşı tutumu değişmiş ve bu durum, bölgedeki barış sürecini karmaşık hale getirmiştir. 1967’deki Altı Gün Savaşı’nda İsrail’in Batı Şeria, Gazze Şeridi, Doğu Kudüs ve Golan Tepeleri’ni işgal etmesi, bu çatışmanın boyutlarını daha da büyütmüştür (Gelvin, 2007).
Siyonizm ve Uluslararası İlişkilerdeki Güncel Yansımalar
Günümüzde, Siyonizm yalnızca ideolojik bir hareket olarak değil, aynı zamanda İsrail’in dış politikasının temel dayanağı haline gelmiştir. İsrail, küresel aktörlerle olan ilişkilerinde Siyonizm’i, ulusal güvenlik ve bölgesel stratejilerini güçlendirme aracı olarak kullanmaktadır. Özellikle ABD’nin İsrail’e verdiği güçlü destek, Siyonizm’in uluslararası düzeydeki en belirgin yansımasıdır (Chomsky, 1999). Bu destek, İsrail’in güvenliği için önemli olsa da, aynı zamanda bölgedeki diğer ülkelerle ilişkilerde ciddi gerilimlere yol açmıştır. İsrail’in Filistin topraklarındaki yerleşim politikaları ve Arap dünyasıyla olan çatışmalar, modern Siyonizm’in en büyük zorlukları arasında yer almaktadır (Pappe, 2006).
Siyonizmin Bugünkü Yansıması ve Çatışmalar
Günümüzde Siyonizm, genellikle Batı dünyasında İsrail’in ulusal güvenlik çıkarları ve Yahudi halkının varlık hakkı ile ilişkilendirilmektedir. Ancak, Ortadoğu ve özellikle Arap dünyasında Siyonizm, yoğun bir karşıtlıkla karşılaşmaktadır. Filistin’in bağımsızlık mücadelesi, Siyonizm’in uluslararası düzeydeki algısını şekillendiren önemli bir faktör olmuştur. Filistin halkının özgürlük ve bağımsızlık talepleri, Siyonizm’in uluslararası ilişkilerdeki yerini ve uygulamalarını etkilemeye devam etmektedir (Finkelstein, 1995). Bugün, Siyonizm ve İsrail’in politikaları yalnızca bölgesel değil, küresel çapta da geniş yankılar uyandırmaktadır.
Sonuç
Siyonizm, 19. yüzyılın sonlarından günümüze kadar hem ideolojik hem de devlet politikası düzeyinde önemli bir evrim geçirmiştir. İsrail’in kuruluşuyla birlikte Siyonizm, sadece bir ideoloji olmaktan çıkıp bir devlet politikası haline gelmiştir. Bugün Siyonizm’in etkisi, İsrail’in ulusal güvenliğinden bölgesel diplomasiye kadar geniş bir yelpazede hissedilmektedir. Ancak bu etkiler, Filistin meselesi ve uluslararası ilişkilerdeki gerilimlerle birlikte şekillenmeye devam etmektedir. Siyonizm’in geleceği, yalnızca İsrail ile Filistin arasındaki ilişkilerle değil, aynı zamanda küresel güçlerin bu ilişkilerdeki rolüyle de belirlenecektir.
Kaynakça
1. Herzl, Theodor. Der Judenstaat (The Jewish State). Vienna: Verlag der “Neuen Freien Presse”, 1896.
2. Ben-Gurion, David. Israel: A Personal History. New York: Alfred A. Knopf, 1971.
3. Shlaim, Avi. The Iron Wall: Israel and the Arab World. New York: W.W. Norton & Company, 2000.
4. Pappe, Ilan. The Ethnic Cleansing of Palestine. Oxford: Oneworld Publications, 2006.
5. Khalidi, Rashid. The Iron Cage: The Story of the Palestinian Struggle for Statehood. Boston: Beacon Press, 2006.
6. Morris, Benny. Righteous Victims: A History of the Zionist-Arab Conflict, 1881-2001. New York: Vintage Books, 2001.
7. Neuberger, Ben. “The Balfour Declaration and the Origins of the Israeli-Palestinian Conflict.” Journal of Modern History, vol. 65, no. 4, 1993, pp. 826–847.
8. Bickerton, Ian J., and Carla L. Klausner. A History of the Arab-Israeli Conflict. 6th ed. Upper Saddle River, NJ: Pearson, 2016.
9. Finkelstein, Norman G. The Holocaust Industry: Reflections on the Exploitation of Jewish Suffering. London: Verso, 2000.
10. Abu-Lughod, Lila. “The Palestinian Diaspora and the Arab-Israeli Conflict.” Annual Review of Anthropology, vol. 35, 2006, pp. 119–137.
11. Gelvin, James L. The Israel-Palestine Conflict: One Hundred Years of War. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
12. Hirst, David. The Gun and the Olive Branch: The Roots of Violence in the Middle East. London: Faber & Faber, 2003.
13. Fawaz, Kamal. The Sykes-Picot Agreement and its Impact on the Arab World. Beirut: Dar al-Saqi, 2000.
14. Jewish Virtual Library. Zionism: A Brief History. https://www.jewishvirtuallibrary.org/ (Erişim: Mart 2025).
15. United Nations General Assembly. “Resolution 181: The Partition Plan for Palestine.” United Nations, 29 November 1947.
16. United Nations. International Law and the Question of Palestine. Geneva: United Nations, 2002.
17. Chomsky, Noam. Fateful Triangle: The United States, Israel, and the Palestinians. Cambridge: South End Press, 1999.
18. Rodinson, Maxime. Israel: A Colonial-Settler State? New York: Telos Press, 1973.
19. Finkelstein, Norman G. Image and Reality of the Israel-Palestine Conflict. London: Verso, 1995.
20. Barlow, Steven. “Seymour Martin Lipset and the Zionist Settler Colonialism Debate.” Journal of International Studies, vol. 14, no. 3, 2010, pp. 47–62.
21. Tibi, Bassam. The Crisis of Modern Islam: A Precedent for Radicalization? London: Macmillan, 2006.
22. Said, Edward. The Question of Palestine. New York: Vintage Books, 1992.
23. Rubin, Barry. The Arab-Israeli Wars: War and Peace in the Middle East. London: Routledge, 2004.
24. Avrahami, Eli. The Religious Origins of Zionism: The Messianic Jewish Ideology. Jerusalem: Hebrew University Press, 2013.
25. Al Jazeera Centre for Studies. The Politics of Zionism and the Palestinian Cause, 2017. https://studies.aljazeera.net/en (Erişim: Mart 2025).
