Kopenhag, 18 Temmuz
Suriye’nin güneyinde kök salan ve tarih boyunca hem inançlarıyla hem siyasi pozisyonlarıyla dikkat çeken Dürzîler, son yıllarda İsrail ile yaşadıkları çatışmalarla yeniden dünya gündemine girdi.
Orta Doğu’nun az bilinen topluluklarından biri olan Dürzîler, İslam’ın Şii mezhebinden türemiş ancak zamanla bambaşka bir kimliğe bürünmüş bir dini ve etnik gruptur. Kapalı yapıları, gizemli inanç sistemleri ve içe dönük sosyal düzenleri ile tanınan bu topluluk, özellikle Suriye, Lübnan, İsrail ve Ürdün’de varlığını sürdürmektedir.
Gizli İnanç, Açık Kimlik
- yüzyılda Fâtımî Halifesi el-Hâkim bi-Emrillâh döneminde ortaya çıkan Dürzîlik, geleneksel İslam anlayışından ayrılarak mistik, ezoterik ve alegorik bir sistem geliştirmiştir. Reenkarnasyon (ruh göçü) inancı merkezde yer alırken, Kur’an’ı zahiri değil batıni anlamda yorumlarlar. Dürzîlik dışa kapalıdır; bu dine sonradan girmek mümkün değildir.
Suriye’de Dürzîler Nerede Yaşar?
Bugün yaklaşık 700.000 ila 900.000 arası Dürzî, Suriye’nin güneyindeki Süveyda vilayeti ve çevresinde yaşamaktadır. Bölge, halk arasında hâlâ “Cebel el-Dürz” yani “Dürz Dağı” olarak anılır. Suriye iç savaşında Dürzîler genellikle tarafsız kalmayı tercih etmiş, kendi yerel milis güçlerini kurarak bölgelerini korumuşlardır.
İsrail ile Çatışmalar Neden Yaşanıyor?
İsrail’de yaşayan Dürzîler (yaklaşık 140.000 kişi), İsrail vatandaşlığını kabul etmiş, hatta orduya katılmalarıyla dikkat çekmişlerdir. Ancak Golan Tepeleri’nde yaşayan Dürzîler, İsrail’in 1967’de bölgeyi işgalini tanımamış ve Suriye yanlısı bir tutum sergilemiştir.
2023 yılında İsrail’in Golan Tepeleri’nde inşa etmek istediği rüzgar türbinlerine karşı çıkan Dürzîler, topraklarının tehdit altında olduğunu belirterek protestolar düzenlemiştir. Bu protestoların İsrail güvenlik güçleri tarafından şiddetle bastırılması, bölgede Dürzî-İsrail gerilimini yeniden tırmandırmıştır.
Kimlik, Toprak ve İnanç Üçgeni
Dürzî toplumu, yüzlerce yıl boyunca Orta Doğu’daki büyük güçlerin arasında hayatta kalmayı başarmış, kendine özgü değerleriyle özerk bir varlık sürdürmüştür. Ancak hem İsrail’in yayılmacı projeleri hem de Suriye içindeki istikrarsızlık, bu küçük ama köklü topluluğun geleceğini belirsiz kılmaktadır.
Kaynak:
- Makarem, Sami Nasib. The Druze Faith. Syracuse University Press, 1974.
- Firro, Kais. A History of the Druzes. Brill Academic, 1992.
- BBC Arabic, Al Jazeera English ve Haaretz gazetesi haber arşivleri (2022-2024).
- Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR) raporları.
- İsrail İnsan Hakları Derneği B’Tselem’in Golan Tepeleri raporu (2023).
