Kopenhag, 20 Eylül
Çocukluğumuzdan beri dinlediğimiz masallar, çoğu zaman bize hayat dersleri vermek amacıyla anlatılır. Ancak bu hikâyelerin tamamı doğru değildir; bazen semboller aracılığıyla toplumu yönlendirmek, belirli değerleri empoze etmek için yazılmıştır. Ağustos böceği ile karınca masalı da buna örnek gösterilebilir.
Masalda karınca yaz boyunca çalışkanlığıyla öne çıkar, ağustos böceği ise şarkı söyleyip “tembel” olarak damgalanır. Kış geldiğinde hazırlıksız yakalanan ağustos böceği açlıktan ölür. Bu hikâye, nesiller boyunca çocuklara tembellik ve çalışkanlık üzerinden bir değer yargısı öğretmiştir. Ancak doğa, masalın çizdiği bu basit tabloyu doğrulamıyor.
Semboller Kim Tarafından Belirleniyor?
Çalışkan ve tembel gibi semboller, aslında toplumsal algıya ve anlatıyı sunanlara göre belirlenir. Masalda “çalışkan” olarak sunulan karınca, bireysel çabasıyla övülürken, “tembel” olarak gösterilen ağustos böceği küçümsenir.
Fakat bu, nesnel bir gerçeklikten çok, bir değer yargısıdır. Günümüz siyaseti ve toplumsal yapı da buna benzer şekilde işler: Kahraman olarak sunulan kişi her zaman gerçekten kahraman olmayabilir; en büyük soyguncu, kendini kahraman gibi gösterebilir. Öte yandan, haksız yere eleştirilen biri – tıpkı ağustos böceği gibi – aslında adaletsizliğe uğramış ve görünmeyen bir emeğe sahip olabilir. Karınca gibi çalışkan ve doğru gösterilenler ise, gerçekte öyle olmayabilir.
Yeraltında Sessiz Bir Çalışma
Ağustos böceklerinin yaşam döngüsü, masalda anlatıldığı gibi kısa ve boş bir yazdan ibaret değildir. Nimf adı verilen genç ağustos böcekleri, yaşamlarının büyük bölümünü toprak altında geçirir. Türkiye’de bazı türler 2–4 yıl boyunca, kimi türler ise 17 yıla kadar toprak altında köklerden özsuyu emerek büyür. Masalın “tembel” dediği ağustos böcekleri, görünmez bir şekilde yıllarca çalışmaktadır. Bu gerçek, sembollerin ne kadar yanıltıcı olabileceğini ve toplumsal algıya göre şekillendirilebileceğini gösterir.
Kısa Ama Yoğun Bir Yaz Şenliği
Yeraltındaki uzun yaşamın ardından yüzeye çıkan ağustos böcekleri, kısa bir “yaz konseri” verir. Erkeklerin çıkardığı o güçlü sesler, aslında dişileri çekmek için yapılan bir çiftleşme çağrısıdır. Bu dönem yalnızca 4–6 hafta sürer. Masal, bu süreyi “tembellik” olarak yorumlar. Oysa ağustos böcekleri şarkı söylerken, nesillerini devam ettirmek için hayati bir mücadele vermektedir. Gerçekte görünmeyen emek, sembollerle çarpıtılır.
Masallar Toplumu Yönlendirmek İçin Kullanılır
Karınca ile ağustos böceği masalı, sadece çalışkanlığı ve tembelliği öğretmekle kalmaz; aynı zamanda bireyleri toplumsal normlara uymaya yönlendiren bir sembol aracıdır. Masallar aracılığıyla çocuklar, farkında olmadan belirli davranış kalıplarını içselleştirir. “Tembel olma, çalışkan ol” gibi mesajlar, birey üzerinde boyun eğme ve itaat eğilimini pekiştirebilir. Günümüzde de siyasette ve toplumsal yaşamda, kahraman ve suçlu rollerinin kim tarafından belirlendiğini sorgulamak gerekir. Bazen en büyük soyguncu kahraman gibi sunulur, ağustos böceği gibi haksız yere eleştirilenler ise görünmeyen emeğe sahip olabilir.
Masal ile Gerçek Arasındaki Farkı Görmek
Doğa bize farklı bir tablo sunar: Karınca bireysel çabasıyla hayatta kalırken, ağustos böcekleri türlerinin devamı için uzun yıllar saklı kalır ve kısa bir şarkıyla yaşamı kutlar. Masal ise görünmeyen emeği yok sayar ve ağustos böceğini tembel olarak damgalar. Bu, sembollerin ne kadar güçlü olabileceğini ve toplumu yönlendirme işlevini gösterir.
Sorgulamak ve Araştırmak Önemlidir
Masallar keyifli ve öğretici olabilir, ancak onları sorgulamadan kabul etmek, bireyin özgür düşüncesini sınırlayabilir. Ağustos böceğinin kısa yaz şarkısı, aslında uzun ve görünmez bir çabanın sembolüdür. Gerçek ile sembolü ayırt etmek, hem doğayı hem de toplumsal değerleri anlamanın yolunu açar.
Sonuç olarak, ağustos böceği masalından çıkarılacak gerçek ders, tembellik değil; görünmeyen emeğin, sabrın ve doğanın karmaşık döngüsünü anlamaktır. Masalların ardındaki mesajları sorgulamak, toplumsal yönlendirmeleri fark etmek ve kendi bilgi birikimimizi oluşturmak, özgür düşüncenin anahtarıdır. Kahraman her zaman kahraman olmayabilir; haksız yere eleştirilenler, ağustos böceği gibi, gerçek değerini saklamış olabilir.
Kaynaklar: A-Z Animals – “How Long Do Cicadas Live?” – Türkiye Yaban Hayatı – Derneği Bilim ve Gelecek Dergisi
