Kopenhag, 9 Ekim 2025
Danimarka’da günlük yaşamı şekillendiren kuralların çoğu yazılı değildir, ama toplum içinde uyum sağlamak için bilmek şarttır. Bu kurallar, bireylerin nasıl davranacağını belirler ve toplumsal dengeyi korur. Bunların en bilineni ise Jante Yasası (Janteloven).
Jante Yasası, bireyin kendisini diğerlerinden üstün görmemesi gerektiğini hatırlatır. “Sen özel değilsin”, “Sen bizden daha iyi değilsin” gibi on temel ilke üzerinden toplumsal eşitlik ve alçakgönüllülük vurgulanır. Başarılarını ölçülü paylaşmak, kendini övmemek Danimarka’da sosyal normların başında gelir. Uzmanlar, bu yaklaşımın toplumsal dengeyi güçlendirdiğini, ancak bazen bireysel yaratıcılığı sınırlayabileceğini söylüyor.
Jante Yasası – 5 Maddelik Özet
- Sen özel değilsin ve bizden üstün değilsin.
- Kendini övmek veya önemini abartmak doğru değildir.
- Başkalarından daha iyi, daha akıllı veya daha yetenekli olduğunu iddia edemezsin.
- Başkalarını küçümsemek doğru değildir.
- Başkalarının ne düşündüğünü bilemezsin.
Ancak Danimarka’da sosyal uyum sadece Jante Yasası ile sınırlı değil. Yazılı olmayan başka kurallar da günlük yaşamın ayrılmaz bir parçası:
- Dakiklik: Toplantıya, randevuya veya sosyal buluşmalara zamanında gitmek büyük önem taşır. Gecikmek saygısızlık olarak görülür.
- Kişisel Alan ve Mahremiyet: Tanımadığınız kişilerle fiziksel temastan kaçının, yüksek sesle konuşmayın. Saygı göstermek sessiz ama net bir mesajdır.
- Samimiyet ve Resmilik Dengesi: İnsanlara genellikle isimleriyle hitap edilir; çok samimi olmak sosyal bağ güçlü değilse tercih edilmez.
- Sıraya Girmek: Başkalarını sıkıştırmadan sırayı beklemek bir saygı göstergesidir.
- Sessizlik ve Gürültü Kontrolü: Toplu taşımada, restoranlarda veya halka açık alanlarda yüksek sesle konuşmaktan kaçınılır.
- Ev Ziyaretleri: Ayakkabılar çıkarılır, ev sahibine küçük bir hediye götürülür ve yemek sonrası teşekkür edilir (“tak for mad”).
- Topluluk Duygusu (Fællesskab): İş yerinde veya sosyal ortamlarda birlikte öğle yemekleri veya kahve molaları paylaşmak yaygındır.
- Çevre ve Kurallara Saygı: Çöp ayrıştırmak, geri dönüşüm ve trafik kurallarına uymak beklenir.
- Doğrudan ve Açık İletişim: İnsanlar düşüncelerini net ve nazik bir şekilde ifade eder, dolambaçlı konuşmak tercih edilmez.
Danimarka’da bu yazılı olmayan kurallar, hem bireysel davranışları hem de toplumsal uyumu şekillendirir. Kültürel farkındalık, yeni gelenler için hem günlük yaşamı kolaylaştırır hem de Danimarka’da toplumla uyumlu bir şekilde yaşamanın kapılarını açar.
Kaynak:
Aksel Sandemose – En flyktning krysser sitt spor (1933);
The Danish Dream, Aabenraa.dk, Expatexchange.com, Cphpost.dk, Travpa.com
