Kopenhag, 3 Ekim 2025
Türkiye’nin katkısı birkaç milyon dolarla sınırlı kaldı; Somali borç yükünü IMF, Dünya Bankası ve büyük alacaklıların kararlarıyla hafifletti. Ancak hibeler Hazine’den çıkarken, Somali’deki şirket kazançları devlet yerine özel sektöre gidiyor.
Türkiye’nin Somali’nin IMF’ye olan 3 milyar dolarlık borcunu tamamen ödediği iddiası doğru değil. Türkiye, 2020’de Somali’nin IMF’ye olan vadesi geçmiş borçlarının sadece küçük bir kısmını, yaklaşık 3,487,000 dolar (yaklaşık 2,372,189 SDR) hibe ederek karşıladı. Bu ödeme, Somali’nin borç hafifletme sürecine yapılan katkılardan biri oldu.
Somali’nin borçlarının hafifletilmesi asıl olarak IMF ve Dünya Bankası öncülüğünde yürütülen HIPC (Heavily Indebted Poor Countries) girişimi kapsamında gerçekleşti. 2018 sonunda yaklaşık 5,3 milyar dolar olan dış kamu borcu, Aralık 2023’te alınan “Completion Point” kararıyla 0,6 milyar dolara kadar indirildi. ABD, Paris Club ülkeleri ve diğer büyük alacaklılar milyarlarca dolarlık borcu sildi veya yeniden yapılandırdı.
Türkiye ne kazandı?
- Askeri üs: Mogadişu’daki askeri eğitim üssüyle Türkiye, Afrika Boynuzu’nda stratejik bir varlık elde etti.
- Ekonomik gelir: Türk şirketleri Mogadişu Limanı ve Havalimanı’nı işletiyor. Bu uzun vadeli ticari avantaj sağlıyor, ancak gelir devlet hazinesine değil şirketlerin kasasına giriyor.
- Enerji anlaşmaları: 2024’te imzalanan petrol arama anlaşması, Türkiye için gelecekte enerji alanında potansiyel bir fırsat sunuyor.
- Prestij ve diplomasi: Afrika’da etkin bir güç olarak varlık göstermek, Türkiye’ye diplomatik ağırlık kazandırıyor.
Somali ne kazandı?
- Güvenlik: Somali ordusunun yeniden yapılanmasında Türk eğitimi önemli rol oynuyor.
- Altyapı ve sağlık: Türkiye’nin desteğiyle Mogadişu’da hastane, yollar ve okullar inşa edildi.
- Uluslararası destek: Türkiye gibi ülkelerin katkıları, Somali’nin uluslararası finans sistemine dönüşünü kolaylaştırdı.
Vergilerden çıkan hibe, şirketlerin cebine giren kazanç
Türkiye’nin Somali için IMF’ye yaptığı ödeme, Hazine’den karşılanan bir hibe niteliğinde. Yani bu para, vatandaşlardan toplanan vergilerden çıktı. Buna karşılık Somali’de liman ve havalimanı işletmeleri Türk özel şirketlerine verildi. Buradan elde edilen gelir devletin kasasına değil, doğrudan şirketlerin cebine giriyor.
Bu durum Türkiye kamuoyunda sıkça şu eleştiriye yol açıyor:
“Devletin hibeleri vatandaşın vergilerinden karşılanıyor, ama Somali’deki kazançlar özel şirketlerin elinde kalıyor.”
Sonuç
Türkiye’nin Somali’ye katkısı birkaç milyon dolarla sınırlı olsa da, bu adım iki ülke ilişkilerinde sembolik bir rol oynadı. Somali kısa vadede güvenlik, altyapı ve finans desteği sağladı; Türkiye ise uzun vadede stratejik üs, enerji anlaşmaları ve prestij kazandı. Ancak Hazine’den çıkan hibeler ile özel şirketlerin kazançları arasındaki fark, Türkiye içinde tartışma konusu olmaya devam ediyor.
Kaynak
- IMF Basın Açıklaması, 13 Aralık 2023 – imf.org
- Dünya Bankası, Somali Borç Hafifletme Programı – worldbank.org
- Euronews Türkçe, 5 Kasım 2020 – “Somali’nin IMF’ye olan borcunu Türkiye ödeyecek”
- Reuters, 2024 – ABD’nin Somali borç silme açıklaması
