Unutulan Siyahi Bilim İnsanları Ansiklopedisi
Tarih boyunca pek çok siyahi bilim insanı, bilim, teknoloji, tarım, kültür ve tıp alanlarında önemli işler yapmış ama ne yazık ki sömürgecilik, ırkçılık ve cinsiyet ayrımcılığı yüzünden hak ettikleri değeri görememiş, unutulmuş ya da bilinçli olarak göz ardı edilmişler. Bu yazı dizisinde, bu değerli isimlerden 10 tanesini sizlerle paylaşacağım.
Vanilyayı Dünyaya Tatlandıran Çocuk: Edmond Albius’un Unutulan Mucizesi
12 yaşındaki köle Edmond, botanikçilerin çözemediği bir gizemi çözerek vanilyanın küresel tarımını mümkün kıldı. Bugün hâlâ onun yöntemiyle vanilya üretiliyor – ama adı neredeyse hiç anılmıyor.
1841 yılında, Hint Okyanusu’ndaki Réunion Adası’nda yaşayan 12 yaşında siyahi bir köle çocuğu olan Edmond Albius, bilim insanlarının yıllardır çözemediği bir soruya cevap verdi: Vanilya orkideleri neden meyve vermiyordu?
Fransız sömürgeciler, Meksika’dan getirdikleri vanilya bitkilerini adada yetiştirmeye çalışmış, fakat Meksika’daki doğal tozlayıcı olan Melipona cinsi arılar olmadan çiçekler döllenememişti. Ne bilim insanları ne de botanikçiler bu duruma çözüm bulabildi.
Edmond ise, yalnızca gözlem yeteneği ve zekâsıyla, vanilya çiçeğini inceleyerek ince bir çubuk ve başparmağını kullanarak elle döllenme yöntemini geliştirdi. Bu yöntem hızlı, etkili ve güvenilirdi.
Bu devrim niteliğindeki teknik sayesinde Réunion kısa sürede bir vanilya üretim merkezi hâline geldi. Daha sonra Madagaskar ve komşu adalar da bu yöntemi kullanarak vanilya ihracatında dünya liderliğine yükseldi.
Bugün dünya çapında üretilen vanilyanın neredeyse tamamı, hâlâ Edmond Albius’un geliştirdiği bu yöntemle döllenmektedir.
Ne yazık ki Edmond’un adı, yoksulluk ve unutulmuşluk içinde kayboldu. 1848’de özgürlüğünü kazandı ama buluşu için ne bir ödül aldı ne de servet edindi. 1880 yılında, 51 yaşında yoksul bir şekilde hayatını kaybetti.
Ancak her kaşık vanilyalı dondurma, her vanilya kokusu, onun sessiz ama etkili mirasını taşıyor.
Kaynaklar:
- Smithsonian Magazine
- Encyclopædia Britannica
- The Vanilla Orchids – Ken Cameron
Oxford Companion to Sugar and Sweets – Darra Goldstein
